PLUTARKHOS-PARALEL HAYATLAR- İSKENDER-SEZAR

Plutarkhos denince akla ilk biyografileri gelir, hayatı boyunca insanlığa pek çok eser kazandırmıştır. Kayıp gitmekte olan filozofların, unutulmaya yüz tutmuş imparatorların, o olmasaydı adını dahi bile anmayacağımız önemli insanların hayatlarını, sözlerini eserlerinde toplayıp, bizlere aktarmıştır. MS 46 yılında doğmuş bir yazarın eserlerinin hala oldukça ilgi görmesi, onun ne kadar iyi bir araştırmacı yazar olduğunun en büyük kanıtı.

İyi eğitim görmüş bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiş olan Plutarkhos, Felsefe ve retoriğin yanında Fen Bilimleri dersleri de aldı. O dönemlerde kaynak yetersizdi ve tarih hakkında bilgi edinmek için Mısır’dan Anadolu’ya birçok yeri gezdi. İlber Ortaylı gibi hem okuyarak, hem gezerek hem de insanlardan bilgi alarak tarihi gerçeklere ulaştı.

Dönemin gençlerine ders vererek onların ahlaki ve kültürel açıdan gelişmelerini sağladı. Pithagoras, Sokrates ve Platon’un felsefesini inceledi.

Delphoi Tapınağı’nın rahiplik görevi kendisine layık görüldü ve 95 yaşından ölene kadar bu görevi hakkı ile yaptı. Günümüze kadar ulaşamasa da tapınakta adına anıt dikildi. Sevilen, sayılan bir insandı, adına anıtlar dikilecek kadar.

Plutorkhos’un eserlerini iki ana başlıkta toplarsak;

1. Ethika ya da Moralia

2. Paralel Hayatlar

Ethika’da insanlığa dair her şeyi felsefi açıdan ele aldı. Çocuk eğitimi, Kadınların Erdemi, Erdem ve Şans, Traianus’un Kültürü, Lakedaimonların Vecizeleri, Gençlerin Eğitiminde Şairin Rolü, Para Hırsı, Dalkavukluk, Güzellik Hakkında, Evlilik Hakkında, Müzik Hakkında, Monarşi, Demokrasi ve Oligarşi Hakkında, On Hatibin Hayatı, Antik Dönemin Yedi Bilgesinin Sempozyumu… Ethika eserlerinden sadece bir kaçını sıraladığım bu yapıtlar toplamda 85 eserden oluşmakta. Konu başlıklarından da anlaşıldığı üzere dönemin en iyi araştırmacı yazarı olmakla kalmayıp, konu çeşitliliği ile de birçok dalda ses getirdi.

Asıl ün kazanmasına neden olan Paralel Hayatlar konu başlığı altında yayınladığı Roma-Yunan dünyasındaki, tarihin en önemli insanlarını karşılaştırdığı eserleri oldu. Bu eserlerde konu edindiği hayatlar ile insanlığa rol model olan pek çok insanın unutulmasını engelledi.

Paralel Hayatlar;

1. Theseus-Romulus

2. Solon-Publicola

3. Themistokles-Camillus

4. Aristeides-Marcus Cato

5. Kimon-Lucullus

6. Perikles-Fabius Maximus

7. Nikias-Crassus

8. Alkibiades-Coriolanus

9. Demosthenes-Cicero

10. Phokion-Genç Cato

11. Dion-Brutus

12. Timoleon-Aemilius

13. Eumenes-Sertorius

14. Philopoimen-Titus Flamininus

15. Pelopidas-Marcellus

16. Aleksandros-Caesar (İskender- Sezar)

17. Demetrios-Marcus Antonius

18. Pyrrhos-Gaius Marius

19. Agis-Kleomenes

20. Tiberius-Gaius Gracchus

21. Lykurgos-Numa

22. Lysandros-Sulla

23. Agesilaos-Pompeius

24. Aratos

25. Artakserkses

26. Galba

27. Otho

Bu eserlerin şu anlık bilinenleri bu kadar olsa da kaç eser olduğu tartışma konusudur. Bazı araştırmacılar Aristomenes, şair Aratos, Kratetos, Pindaros, Hesiodos, Deiphandos ve Epamenondas İle Yedi Romalının hayatını paralel olarak yazdığını iddia ederler. Ayrıca Herakles’in hayatını da yazdığı bilinir fakat Romalıyla kıyaslanıp kıyaslanmadığı bilinmez.

Ve İskender-Sezar karşılaştırması…

Okumaktan oldukça zevk aldığım eserlerinden biri olan İskender-Sezar karşılaştırması, en önemli ve ün kazanmasını sağlayan eseri niteliğini taşır. Diğer Paralel Hayatlar serisindeki gibi önce aile hayatından, aldıkları eğitimden, çocukluğundan bahsedilip; gençliği, başarıları, kişiliği anlatılıp; sonunda da ölümü ve ardından yaşananları ele alır. İsmini asırlarca duymamızı sağlayacak kadar başarılar elde etmiş hükümdarların doğumundan ölümüne kadar bizleri sayılara boğmadan her okuyucunun zevk alabileceği tarzda bir eserdir İskender-Sezar karşılaştırması.

Bu iki hükümdarın ve aslında genel olarak bütün yöneticilerin önemsediği ve hazine gibi sakladığı unsur bilgidir. İskender’in bilgiyi ne derece önemsediğini kitapta geçen bir bölümü paylaşarak ifade edeceğim.

“İskender, Aristoteles'ten sadece ahlak ve siyaset dersleri değil, bilgenin kitaplarında yazmadığı, özel öğrencilere sözlü olarak aktardığı bilgileri de edindi.

Bunu İskender'in Asya seferinde filozofun yazdığı yeni kitaptan haberdar olduğunda ona yazdığı mektuptan anlamamız mümkündür. Mektupta "İskender, Aristoteles'i selamlar ve daima sıhhatte olmasını diler. Bana sözlü olarak öğrettiklerini yayımlamakla iyi etmedin, çünkü herkes bunları bilirse bizim herkesten farkımız ne olacak? Benim istediğim diğerlerinden güçte değil, bilgide üstün olmaktı. Sağlıcakla kal," sözleri yazılıydı.”

Bu bölüm bilgiyi nasıl hazine gibi gördüğünün açıkça kanıtıdır.

Günümüzde de iyi bir yönetici olmak isteyenlerin tarihten ders almaları gerekmektedir. Bu felsefeyi hayatımıza yerleştirirsek yani karakterimizin de yatkın olmasıyla beraber öğrenmeye açık, meraklı, bilgiye önem veren biri olursak ses getiren o hükümdarlara bir adım daha yaklaşmış oluruz.

Bir diğer güzel davranışları ise insanlara karşı tutumlarıdır. İskender’in halkına, Alplerine karşı gösterdiği sevgi, saygı onu yıllarca ayaklanma çıkmadan hükümdar yaptı. Sezar’ın sonuna bakarsak, insanlara fazla merhamet göstermekte doğru bir tercih olmayabilir. Davranışların ortasını bulmak, insanları iyi analiz edebilmek, önceden olayları tahmin edebilmek önemli özelliklerdir. Sinirlerine hakim olamayan, öfkeli, insanlara bağırıp çağırarak iş yaptırmayı yöneticilik olarak gören kesimin başarılı olamayacakları aşikar. Hükümdar olmak kolay iş olmadığı gibi, yıllarca hükümdar olarak kalmak büyük bir emek ister. Sezar ve İskender bu konuda oldukça iyi bir örnek oldular.

Kendinize mutlaka pay çıkaracağınız bu eser size iyi bir yönetici olmanın ipuçlarını veriyor. Ölümünden sonra bile yıllarca konuşulan hatta heykelleri yapılan bu insanlardan ders almak, onları analiz etmek isterseniz Plutarkhos’un eserlerine mutlaka göz gezdirmenizi tavsiye ederim.

Yazımın sonuna gelirken birçok kayıp eserin günümüze kadar gelmesini sağlayan Plutarkhos için Adamandios Korais’in bir sözünü paylaşmak istiyorum; “Çiçekleri görüp, koklayan birçok canlıdan sadece arının bal yapabilmesi gibi, bilgi sahibi birçok kişiden sadece filozof Plutarkhos böyle bir eser verebildi.”

Sağlıcakla kalın, huzur, mutluluk ve bilgi hayatınızdan eksik olmasın. Bir sonraki yazımda görüşmek dileği ile…